een stroom van modificaties
Recente ontdekkingen werpen een nieuw licht op het ontwerpproces bij PZH. Kort gezegd: het lijkt erop dat lang niet alle nieuwe serviezen eenzelfde ontwerpproces achter de rug hebben. De laatste tijd is er bijvoorbeeld een aantal theepotten tevoorschijn gekomen waaruit je zou kunnen opmaken dat ze het resultaat zijn van een doorgaande stroom van modificaties die uiteindelijk resulteerde in min of meer nieuwe modellen. Het lijkt een spel van vernieuwing.
oor en standring
Het grote oor in de vorm van een krullend lint is niet minder opmerkelijk. Tenslotte wekt de excentrische positie van de standring verbazing op. De theepot helt daardoor achterover en lijkt zijn snavelneus arrogant in de lucht te steken. Het effect mag grappig zijn, de consequentie dat menige theepot verkeerd werd neergezet en omviel, was bepaald minder leuk. Veel deksels zijn in stukken gevallen, tuiten beschadigd en wie weet hoeveel gebruikers hete thee over zich heen hebben gekregen? We zouden het een ontwerpfout mogen noemen.
Inspiratie, daar begint het mee. Een ontwerper krijgt een creatieve inval, pakt zijn potlood en schetst de eerste contouren van een nieuw servies op papier. Hij tekent en gumt en gumt en tekent, net zo lang tot zijn creatie klaar is om gepresenteerd te worden. Overleg volgt, aanpassingen worden doorgevoerd, de modelleurs gaan aan het werk en uiteindelijk staat er een splinternieuw servies op tafel.
Terwijl het productie vervolgens op gang komt pakt de ontwerper zijn potlood weer op en begint aan een nieuw servies. Het hele proces begint weer van voren af aan. Zo leek het mij altijd te gaan. Maar dit blijkt een al te simpele kijk op de werkelijkheid, in ieder geval waar het Plateelbakkerij Zuid-Holland (PZH) aangaat.
Plateelbakkerij Zuid-Holland:
theepot 'Cartoon servies'
(originele modelnaam onbekend)
Leen Muller (toegewezen)
circa 1933
ontwerper Zweitse Landsheer bij Goedewaagen achter de tekentafel.
foto: Archief Keramisch Museum Goedewaagen
Snaveltuit
De grote tuit in de vorm van een snavel die bovendien aan de bovenkant open is, lijkt eveneens iets uitzonderlijks. Ook deze komen we - in een wat strakkere vorm - bij Jansen van Galens theeservies Q tegen én bij het daarop volgende Ram servies R.
vier elementen
Vier elementen van het ontwerp zijn opvallend: Allereerst het gladde, bolronde lichaam.
Er zijn natuurlijk wel meer ronde theepotten gemaakt, maar zo’n perfect ronde keramische bol zonder ribbels of andere decoraties kennen we verder alleen van theepot Q die Hendrik Jansen van Galen rond 1932 ontwierp voor RAM in Arnhem.
Spel van vernieuwing
bij Plateelbakkerij Zuid-Holland