'Pittore di Marsia'
Urbino
collectie M.I.C. Faenza
majolica - faience
Het procedé van het tingeglazuurde aardewerk werd in de negende eeuw al toegepast in het huidige Iran en vond van daaruit zijn weg naar Italië; maar wel met een omweg. Pottenbakkers op Majorca achterhaalden de techniek als eersten en dáár was het dat de Italianen op hún beurt de kunst afkeken. Nog altijd wordt dit soort aardewerk in Italië majolica of maiolica genoemd. (3)
Drinkschaal met afbeelding
van Orfeo met viool,
circa 1540-50
Al hadden ze in Faenza het tinglazuren niet zelf ontdekt, ze maakten ermee zó fraai – en ook zó veel - keramiek, dat de naam van het stadje er op zijn beurt weer synoniem voor werd: faience. Waarschijnlijk
hebben de Fransen deze term gemunt aan het begin van de 16e eeuw .
Vi ringrazio, Signor Ministro, del gesto nobile, simpatico e altamente apprezzato che avete ora compiuto in nome del governo Olandese, e del gruppo dei Musei ed Istituti d’arte che sono associati per una offerta che è piena di sgnificato nei riguardi del nostro paesa. (1)
barret op,
Faenza, eerste helft van de vijftiende eeuw,
collectie M.I.C. Faenza
faience
Lang voordat men in Delft op het idee kwam om Chinees porselein te imiteren, boekten de pottenbakkers in Faenza daar al grote successen mee. Ze bakten hun aardewerk eerst in de oven tot biscuit en bedekten het daarna met een witte laag tinglazuur. Dan ging het opnieuw de oven in en kwam eruit als iets dat voor wit porselein kon doorgaan.
Uiteraard bleef het in Faenza niet bij wit geglazuurd aardewerk. Net als de Chinezen beschilderden ze hun keramiek en daarin betoonden ze zich ware meesters. Was het tinglazuur eenmaal beschilderd, dan werd er voor extra gloed van de kleuren nog een laagje loodglazuur aangebracht. (2)
Faventia
Faenza, gelegen in het vruchtbare laagland tussen Bologna en Ravenna, staat van oudsher bekend om zijn aardewerk. Nog altijd zijn er ruim 40 aardewerkfabrieken, -ateliers en -opleidingsinstituten actief. Liefhebbers van keramiek vinden er in het Museo Internazionale delle Ceramiche een onwaarschijnlijk veelzijdige collectie. Faenza is een bezoekje waard.
De bodem rond Faenza is rijk aan klei. Een kleisoort bovendien, met een ideale samenstelling voor aardewerk, dat hadden de oude Romeinen al ontdekt. Met de productie van gebruiksaardewerk én het weven van linnen, brachten zij het gehucht – dat toen Faventia heette - tot ontwikkeling. Vooral in de 14e en 15e eeuw onder het bewind van de adellijke familie Manfredi ging het Faenza voor de wind. Symbolisch genoeg markeerde de moord in 1488 op een telg uit dit geslacht het einde van de hoogconjunctuur. Tien jaren vol politieke strubbelingen volgden waarna Faenza werd ingelijfd door het Vaticaan. Daarmee waren de gouden jaren voorbij.
Bord: Orfeo ed Euredice,
Baldassarre Manara ,
Circa 1535
Collectie M.I.C. Faenza
Met deze tekst begon in 1933 de Italiaanse minister Franco Ercole van Educazione Nazionale zijn dankwoord aan de Nederlandse regering en een aantal culturele instellingen voor de grote verzameling keramiek die ze zojuist aan Italië hadden aangeboden. Het lijkt misschien normaal dat landen cultureel samenwerken. Maar een substantiële gift aan een fascistisch regime in de jaren 30 is opmerkelijk. Op wiens initiatief en met welk doel vond deze overdracht plaats?
Eerst richten we onze blik op Faenza, een stadje met het wereldberoemde Museo delle Ceramiche.
kleine vriendelykheden van volk tot volk