Staats Porselein Fabriek Sint Petersburg
theepot
Kazimir Malevich (ca. 1922)
Porseleinfabriek van de Staat
Al het zeer luxe porselein voor de tsaar en zijn hofhouding werd vanaf 1744 tot aan de revolutie gemaakt door de Keizerlijke Porselein Fabriek in Sint-Petersburg. Nadat de Bolsjewisten het tsaristisch bewind uit de weg hadden geruimd confisceerden zij de fabriek en gaven het de naam Porseleinfabriek van de Staat. Avant-gardekunstenaars mochten daar aan de gang gaan om serviesgoed voor de jonge Sovjetrepubliek vorm te geven. Ook Kazimir Malevich werd uitgenodigd om ontwerpen te maken. Hij paste de principes die hij voor zijn kunst had ontwikkeld radicaal toe. Zo bouwde hij bijvoorbeeld zijn theepot op uit balkjes, cirkels en (halve) bolvormen.
De theepot van Suetin en het kopje van Malevich hebben wij gefotografeerd op de tentoonstelling 'Kazimir Malevich en de Russische avant-garde' die 2013-14 te zien was in het Stedelijk Museum in Amsterdam.
btn vooruit

btn home
btn achteruit
Vreeswijk

Heel lang heeft het Constructivisme dus niet stand gehouden, maar laten we er niet neerbuigend over doen, zijn invloed was enorm. Via het Duitse Das Bauhaus vond de stroming haar weg verder Europa in. De Nederlandse kunstenaars van De Stijl zogen zich vol met de basisprincipes van deze abstracte kunst. Zonder het Constructivisme zouden de ruitpatronen van Piet Mondriaan en de experimentele huizen en meubels van Gerrit Rietveld ondenkbaar zijn geweest.
'525' is niet het enige Nederlandse servies waarin we Constructivistische invloeden herkennen. In Maastricht vond het ook navolging, bij de Sphinx en Société Céramique, maar dan vooral in de decoraties.


Malevich-theepot
Malevich-1
Suetin-theepot

Uit de gratie

De abstracte kunst had een hoog aanzien ten tijde van de Russische Revolutie. De kunstenaars werden op handen gedragen en mochten hun theorieën en producten breed uitventen. Maar dat feest was snel voorbij. Zodra het nieuwe regime stevig in het zadel zat werden de abstracte kunststromingen uit de gratie verklaard want het volk begreep er niks van. Het was elitair, dus verderfelijk voor het proletariaat. Alleen in de toegepaste kunst werden Suprematisme en Constructivisme nog enige tijd gedoogd.

Sphinx:
Melkkan met Constructivistisch spuitdecor 125
jaren dertig
Collectie Peter Vreeswijk
Malevich-kopje
Constructivisten

De filosofie van Malevich ging de constructivisten een stap te ver, maar zijn abstracte werken met al die basisvormen sprak ze enorm aan. Constructivisten waren geobscedeerd door de machine. Het leven zelf zagen ze als een technisch opgebouwde constructie. Net zoals een machine wordt samengesteld uit onderdelen zo construeerden zij hun werken met basisvormen.



De Russische avant-garde

De Russische kunstscène was vlak voor de Eerste Wereldoorlog volop in beweging. De kunststromingen volgden elkaar rap en onder veel rumoer op. Op één punt waren de avant-gardekunstenaars het met elkaar eens. Zij deelden hun afkeer van de oude figuratieve kunst. De jongste lichting, de constructivisten, moest bovendien niets weten van kunst als uiting van persoonlijke emotie. De ware kunst – vonden ze - is abstract.

Porseleinfabriek van de Staat:
theepot
Nikolai Suetin
1922

Kazimir Malevich

Het grote voorbeeld voor de constructivisten was de schilder Kazimir Malevich (1878 – 1935). Hij noemde zich de profeet van het Suprematisme, een door hem zelf bedachte filosofie die zocht naar de essentie van de kunst en deze vond in basisvormen als vierkant, rechthoek, cirkel en lijn. Alleen in basisvormen was de diepere waarheid van leven en geest uit te drukken. Zijn belangrijkste schilderij was een zwart vierkant op een wit vlak.


Koe


Porselein Fabriek van de Staat, Sint Petersburg
theekopje
Kazimir Malevich (ca. 1922)
Hier wordt de inhoud voor id "blok9" weergegeven


Een servies dat je met stomheid slaat is ‘525’, zelfs als je het alleen kent van een oude foto. Het lijkt wel of de ontwerper een wijle in Russische avant-gardekringen heeft verkeerd. Ja, misschien een maandje met Malevich heeft opgetrokken.

Een zo goed als ronde theepot, met een rond handgreepje dat guitig omhoog steekt. Een dekselknopje opgebouwd uit geometrische vormpjes. Onmiskenbaar zijn hier invloeden te herkennen van de van oorsprong Russische kunststroming het Constructivisme. Wie de vormgever van '525' was, dat vermelden de bronnen niet en ook de naam van het servies is niet met zekerheid bekend. Wel weten we het productiejaar: 1932. Veel exemplaren zijn er waarschijnlijk niet van gemaakt. Er is in ieder geval nauwelijks iets van overgebleven. Jammer, want het ontwerp is voor Nederland uniek.
servies-525

Hoogtepunten 100 jaar Nederlands servies

deel 4: Goedewaagen theeservies 525

 



 

laatste editie

eerdere edities

alle onderwerpen

korte berichten

overzicht serviezen

tijdbalk

kent u dit servies?

wij zoeken

serviezendomein.nl

een link naar

home