theepot 'R', ca. 1932
Hendrik Jansen van Galen
collectie Haags Gemeentemuseum
kek oriëntaals hoedje
Een andere opvallende innovatie bij R is het deksel. Suikerpot en theepot hebben een kek oriëntaals hoedje op. R werd in twee uitvoeringen gemaakt, informeert ons bovenstaande advertentie. We zagen al die in 'mat geel met zwarte deksels'. In het Haags Gemeentemuseum staat de versie in 'mat crème', te bewonderen.
R
De stap van Q naar R lijkt een kleine, maar is niettemin illustratief voor de veranderingen binnen de vormgeving aan het eind van de art deco. Jansen van Galen neemt er afstand mee van het gebruik van de geometrische basisvormen. De bol van R is een beetje 'leeggelopen'. Hij is niet meer volmaakt rond maar afgeplat en krijgt hierdoor iets organisch. De ontwerper lijkt zijn tijd vooruit te zijn. De organische vormgeving komt er inderdaad weer aan, maar zal pas lang na de Tweede Wereldoorlog doorbreken in de serviezen van onder anderen Andries Copier en Floris Meydam.
Van een eventueel servies S is niets bekend. Was het een nooit uitgevoerd proefmodel of is hij toch geproduceerd maar in een zo kleine oplage dat hij niet bewaard is gebleven? Misschien zal de toekomst het wijzen.
Het bijna monumentale karakter van zowel Q als R wordt versterkt door de driehoekige schenktuit die aan de bovenkant open is. Deze komt bij de andere theeserviezen van RAM niet voor.
In de serie R - zo lezen we in de bovenstaande advertentie - is ook een 19-delig ontbijtservies ontworpen. Vooralsnog is hier weinig over bekend.
in Algemeen Handelsblad van 8 november 1933
met dank aan Dennis van den Hoek
Zijn tijd vooruit
Waneer we de bovenstaande afbeelding uit de prijscourant met de foto vergelijken valt op dat de roomkan afwijkt. Het kannetje in de eerste - dat net zo rond is als de rest - is in het set in het museum vervangen door de afgeplatte versie die we straks tegenkomen bij theeservies 'R'. Het is gissen of dat in een ver verleden met de intentie van de ontwerper is gebeurd of niet. Bedacht Jansen van Galen een andere roomkan omdat de oude niet beviel? Dan zou deze roomkan de aanzet tot 'R' geweest kunnen zijn. Of is er domweg - bijvoorbeeld in het museum - een foutje gemaakt?
thee- en suikerpot 'Q', melkkan 'R'
Hendrik Jansen van Galen
circa 1932
collectie Museum Arnhem
thee
Q en R
'Rond 1932 ontwerpt Jansen van Galen voor RAM de theeserviezen Q en R. Servies R mag zeldzaam zijn, van Q leek geen enkel exemplaar te zijn overgeleverd. We kenden het enkel van bovenstaande foto uit de prijscourant van Ram van 1934.'
Dan - volkomen onverwacht - duikt er een exemplaar van theeservies Q op. Niet op een rommelmarkt of een veilingsite maar nota bene in het Museum Arnhem.
Q is het ultieme art deco-servies. De vormgeving is geheel volgens de regels van de kunst gebaseerd op een geometrische basisvorm, in dit geval de cirkel. Of beter: het is een spel van cirkels. De omtrek van de pot vormt de eerste cirkel. De ronde lijn van het oor en de greep lijken deel uit te maken van een denkbeeldige tweede cirkel, die als een baan om de pot heen draait.
De raadsels van RAM