foto: Louis Held (circa 1919).
Publiek Domein
het Bauhaus in Dessau
foto: Detlef Mewes,
Publiek Domein
bron: Wikimedia Commons
Zelfportret
Publiek Domein
Vernieuwend was het instituut en vernieuwend waren de ideeën en dat riep naast lof ook weerstand op. De financiering bleef problematisch en om te overleven in een goeddeels conservatief politiek klimaat moest de opleiding tot twee keer toe verhuizen. Eerst in 1925 van Weimar naar Dessau en in 1932 van Dessau naar Berlijn. Daar timmerden in 1933 de nationaalsocialisten de poorten voorgoed dicht.
Al bestond het Bauhaus hooguit 14 jaar, het instituut bereikte wereldfaam en was van onschatbare waarde voor de ontwikkeling van de toegepaste kunst en architectuur. Slechts 8 Nederlanders hebben aan het Bauhaus gestudeerd, waarvan er één de opleiding heeft afgerond: de textielontwerpster Kitty van der Mijll Dekker. De anderen studeerden er voor kortere tijd architectuur of fotografie; geen was keramist.
De invloed van het Bauhaus op de Nederlandse keramiek heeft een heel ander spoor gevolgd waarbij ironisch genoeg de nationaalsocialisten een rol speelden. Terwijl zij dachten met sluiting de denkbeelden van het Bauhaus te smoren, werkten ze juist mee aan de mondiale verkondiging ervan. Veel docenten keerden Duitsland de rug toe en verspreidden zich als apostelen over de continenten. Zij vonden elders vruchtbaarder aarde voor de idealen van het Bauhaus.
De Eerste Wereldoorlog was voorbij. In Duitsland heerste verbittering. De jonge garde zag in de verloren oorlog het bewijs van de ondergang van de oude orde. Ze wilden bouwen aan een nieuwe samenleving die beter zou zijn en eerlijker. Walter Gropius, architect en directeur van de hogeschool voor de kunsten in Weimar, was een van hen. Om dit doel te bereiken richtte hij het Bauhaus op, een opleiding voor kunst en ontwerp. Gropius verzamelde een aantal gelijkgezinde kunstenaars en architecten om zich heen die samen het docentencorps vormden. Het waren niet de minsten: Wassily Kandinsky, Paul Klee, Oskar Schlemmer en vele anderen. Zij werden aangesteld als ‘vormmeesters’ verantwoordelijk voor de artistieke kant van het product. Voor de materiaalkennis en de technische vakken waren er de ‘werkmeesters’.
Theo Doesburg
De idealen die in het Bauhaus werden nagestreefd waren niet in steen gebijteld, en de visie hoe het instituut aan de wereld kon bijdragen, verschoof met het komen en gaan van de opeenvolgende directies en de betrokken docenten. Ook de buitenwacht had de nodige invloed. Theo Doesburg, bijvoorbeeld, bezocht het Bauhaus begin 1921 op uitnodiging van Gropius. Hij toonde zich kritisch. Gropius’ programma leunde voornamelijk op de in zijn ogen verouderde Arts and Crafts Movement. Doesburg besloot zich op eigen initiatief in Weimar te vestigen om het gedachtegoed van De Stijl over te brengen. Hoezeer hij daarin is geslaagd is goed aan talloze producten van toenmalige leerlingen af te zien.
Vorkurs
Een noviteit van Bauhaus die zó aansloeg dát het zich wijdt verspreide en tot op de dag van vandaag wordt toegepast, was de ‘Vorkurs’, een inleidend deel van de opleiding waarin je met alle vakrichtingen kennis maakte en vrij mocht experimenteren. Dacht je aanvankelijk meubelmaker te willen worden; het kon zo maar zijn dat je na de Vorkurs droomde van een carrière in de keramiek.
Voorjaarseditie 2019
Bauhaus pagina 1