© Het Geheugen van Nederland/Koninklijke Bibliotheek - Nationale bibliotheek van Nederland, 2016
sierkussen ontworpen door
Jonkvr. A de Ranitz,
uitvoering Jonkvr. E de Ranitz,
afbeelding uit De vrouw en haar huis,
nr. 9, januari 1910.
met dank aan Textielmuseum Tilburg
Groen vruchtenservies
afbeelding uit Het Landhuis,
jg 27 no.5, 2 maart 1932 pag. 181,
met dank aan Dennis van den Hoek
Was het een strategische keuze of praktisch inzicht? Feit is dat de vrouwen zich het eerst professioneel manifesteerden in activiteiten die van oudsher tot hun domein werden gerekend. Dáár dus, waar ze de mannen niet voor de voeten liepen. Geholpen door de Arts and Crafts Movement waarin het edele handwerk weer boven de machinale productie werd gesteld, legden ze zich toe op kunstnaaldwerk en batik.
Ook de toenmalige aandacht voor Scandinavië had een stimulerende rol. De eenvoudige woningen daar, sober ingericht met producten uit de textiele kunstnijverheid werden hier tegen het eind van de 19e eeuw als toonaangevend gezien. Dat creëerde een markt voor dergelijke producten. Het werk van de meeste vrouwen laat zich benoemen als traditionele volkskunst, maar er was ook een groep (merendeels afkomstig uit hogere sociale lagen) die zich profileerde met werk volgens de laatste artistieke ontwikkelingen.
Nog geen honderd jaar geleden (1919) werd in Nederland met een wijziging van de grondwet het kiesrecht voor vrouwen mogelijk gemaakt. De vrouwelijke arts Aletta Jacobs had in 1883 de strijd tegen de mannelijke hegemonie opgepakt. Jacobs was voor geen kleintje vervaard. Als eerste vrouw had zij aan een Nederlandse universiteit gestudeerd én haar opleiding afgerond. Jacobs vroeg in Amsterdam een stembrief aan, maar tot aan de Hoge Raad aan toe werd haar dit recht ontzegd. Dat neemt niet weg dat steeds grotere groepen in de samenleving het onrechtmatige hiervan begonnen in te zien.
Een voorbeeld van een Scandinavisch interieur werd getoond tijdens een tentoonstelling in het Paleis voor Volksvlijt in 1907.
Uit De Vrouw en haar Huis nr. 1, 1907
Nog altijd is het aandeel van werkende vrouwen niet in balans met dat van mannen, maar dat er de laatste eeuw veel is verbeterd, is een feit. Dat proces ging langzaam en er was veel doorzettingsvermogen voor nodig. Als voorbeeld moge de opkomst van de vrouwelijke ontwerper gelden en dan met name de vrouwelijke ontwerper in de aardewerkindustrie.
recht op een baan
Zelfstandigheid, zelfontplooing en vrije keuze van arbeidsparticipatie zijn voor vrouwen relatief jonge verworvenheden. Eeuwenlang hadden ze thuis voor het huishouden gezorgd en hun echtgenoten vonden dat volstrekt normaal. Natuurlijk betekende het uitvoeren of organiseren van huishoudelijke taken niet voor iedere vrouw een bevredigend bestaan. Maar de deur uitgaan en een passende werkplek opeisen, dat was zo eenvoudig nog niet. Zo tegen het eind van de negentiende eeuw begonnen de Nederlandse vrouwen voor zichzelf op te komen. Ze eisten een gelijkwaardige positie in de samenleving en daarmee het recht op een baan.
voor het huishouden
De achterstelling van vrouwen ging natuurlijk veel verder dan alleen het stemrecht. Ook de arbeidsmarkt was in de greep van de mannen. Tot in de jaren vijftig van de twintigste eeuw zou het normaal geacht worden dat vrouwen als huwelijksgeschenk van hun werkgever een ontslagbrief kregen. Een getrouwde vrouw ging voor het huishouden zorgen of ze dat nu leuk vond of niet.
Voorjaarseditie 2017
Vrouwelijke vormgevers in de aardewerkindustrie