Niet alleen vinden Art Nouveau en Jugendstil hun weg naar ons toe, we zouden Nederland niet zijn als we er niet een eigen sobere variant tegenover zouden stellen. Uiteindelijk wordt er ook een naam gegeven aan deze Nederlandse Art Nouveau: Nieuwe Kunst. Origineel is de naam niet, maar wel duidelijk.
Architectuur
Art Nouveau, Jugendstil en Nieuwe Kunst, ze lieten allemaal hun sporen na in de architectuur. Prachtige gebouwen uit die tijd hebben we gelukkig ook volop in Nederland.
De wijk Sonsbeek in Arnhem staat vol met Jugendstil-woningen van ongeëvenaarde schoonheid, maar in feite bezitten vele steden en dorpjes wel een paar juweeltjes.
Waar in België sierlijke lijnen zoals de zweepslag (een vloeiende lijn met aan het eind een plotselinge krul of golf) heel geliefd waren, daar kozen de Nederlandse vormgevers liever voor rechte lijntjes en geometrische vormpjes. Het blokjes modern-motief van Chris van der Hoef is een helder voorbeeld.
Iets duidelijker is de relatie met de Art Nouveau / Jugendstil te herkennen in het vazen-duo van Amphora.
Jugendstil winkel/woonhuis Zijpendaalseweg 2 Arnhem,
architect:
Willem Diehl (1876-1959)
bouwjaar 1905
Rozenburg
Eén fabriek lapt de Nederlandse soberheid geheel aan haar laars en produceert vanaf 1899 het allerfijnste porselein in extravagante vormen en decoraties: N.V. Haagsche Plateelbakkerij Rozenburg. Zéér hoogwaardig, onbetaalbaar, maar voor de internationale elite van toen (en nu) uiterst begeerlijk.
Omdat er steeds weer nieuwe aftakkingen van de stroming bijkwamen, onstond er al snel een chaos in de benamingen, die dan ook vaak door elkaar werden (en worden) gebruikt. Engeland had bijvoorbeeld nog zijn verwante Liberty Style en ook in Wenen - brandpunt van artistieke vernieuwingen - bedacht men een eigen variant. Een groep kunstenaars waaronder Gustav Klimt en Josef Hoffman scheidde zich af van het meer op de traditie gerichte Wiener Künstlerhaus. Ze noemden zich de Weense Afscheiding oftewel de Wiener Secession. In hun toegepaste kunst is de invloed van de Arts and Crafts duidelijk zichtbaar: eenvoud, weinig decoratie en veelal geometrische vormen. Geheel in lijn met het Engelse gedachtengoed werden in Wenen werkplaatsen opgericht om kunst en ambachtelijke kunstnijverheid te stimuleren: de Wiener Werkstätte.
1e jaargang nummer 22,
München, 20 mei 1896
Beter dan de benaming Art Nouveau kennen wij Jugendstil, de Duitse naam, afkomstig uit München om precies te zijn. Daar verscheen in 1896 het weekblad Jugend. De vernieuwende vormgeving die dit blad zo bijzonder maakte, gaf haar naam aan de Duitse tak van de stroming: de stijl van Jugend, oftewel Jugendstil.
Bij voorkeur gebruiken we nu de benaming Art Nouveau voor de Franse en Belgische uitingen, en Jugendstil voor de Duitse en Oostenrijkse.
Jugendstil